پارک ملی خبر واقع در شهرستان بافت در استان کرمان بوده و یازدهمین منطقهای است که در ایران عنوان پارک ملی را بخود اختصاص دادهاست. این پارک در سال ۱۳۵۰با عنوان منطقه حفاظت شده و در سال ۱۳۵۴ تحت عنوان پناهگاه حیات وحش خبر و روچون مورد حفاظت قرار گرفت، در نهایت در سال ۱۳۷۰ به عنوان منطقه گردشگری فرهنگی در سازمان فرهنگی یونسکو به ثبت رسید و در سال ۱۳۷۸ قسمت عمده این منطقه به پارک ملی ارتقاء یافت.
زمینشناسی
از نظر زمینشناسی پارک ملی خبر در بخش جنوبی زون سنندج – سیرجان قرار دارد. قدیمیترین سنگهای رخنمون یافته مربوط به سنگهای دگرگونی متعلق به دورهٔ کامبرین است. بیشترین وسعت منطقه نیز به سنگههای دگرگونی اختصاص دارد که به صورت سه کمپلکس گل گهر، روتشون و خبر در منطقه مشاهده میشود. علاوه بر این سنگهای آتشفشانی و رسوبی نیز در منطقه دیده میشوند. قابل ذکر است که سنگهای دگرگونی حاوی شیلی و همچنین نهشتههای فلیش گونه و ماسه سنگی پارک، بشدت فرسایش پذیرند. پارک ملی خبر از نظر چینهشناسی، منطقهای متنوع است که سازندها و واحدهای سنگی آن در برگیرندهٔ سنگهای دوران کواترنری، هولوسن، پلیستوسن، الیگومیوسن، ژوراسیک – سرتاسیوز، کربونیفر، دوونین، کامبرین – اردویسین و مزوزوئیک است و مهمترین گسلهای موجود در منطقه شامل گسل دهسرد و گسل خبر است.
اقلیم
دیدگاه کلان اقلیم، مهمترین تودههای هوایی مؤثر بر محدوده در فصل زمستان، تودههای پرفشار شمالی، و بهطور مشخص سیستم پرفشار سیبری، سیستم پر فشار آزر از سمت اقیانوس اطلس شمالی، سیستم کم فشار مدیترانهای و سیستم کم فشار سودان است. در فصل تابستان نیز جریانهای کم فشار تابستانهٔ هند (مونسون) و کم فشار حرارتی کویر مرکزی و لوت محدوده مورد نظر را تحت تأثیر قرار میدهد. بر اساس مطالعات انجام شده به روش آمبرژه، در محدوده مورد مطالعه، چهار اقلیم خشک سرد، خشک نیمه سرد، خشک معتدل و بیابانی گرم میانه دیده میشود که بیشترین وسعت به اقلیم خشک نیمه سرد اختصاص دارد. منشأ اصلی بارندگی در پارک که بیشتر زمستانه است، جریانهای مدیترانهای بوده و میانگین بارندگی سالانه ۲۵۳/۶۹ میلیمتر است. میانگین سالانهٔ دمای روزانه بین ۱۳/۷ تا ۲۵/۳ درجه سانتیگراد متغیر است. متوسط تعداد روزهای یخبندان ۷۸ روز در سال و حداکثر میانگین سالانه رطوبت نسبی، ماهانه ۴۷ درصد است. جهت باد غالب از ماه آبان تا اردیبهشت، غربی و جنوب غربی و از خرداد تا مهر ماه شمالی و میانگین سرعت باد غالب ۵/۴ متر بر ثانیه در جهت شمال است.
پوشش گیاهی
از نظر رستنیها ۵۲/۸ درصد از گونههای گیاهی پارک ملی خبر و پناهگاه حیات وحش رو چون متعلق به منطقهٔ رویشی ایران – تورانی، ۱۲٫۱ درصد آن تعلق به منطقهٔ رویشی صحرا – سندی و ۹٫۸ درصد. آن مشترک بین این ۲ منطقه است. بر اساس آخرین مطالعات انجام شده در حدود ۷۵۰ گونهٔ گیاهی متعلق به ۲۸۸ جنس و ۷۵ شناسایی شدهاست که از این مقدار ۱۲۰ گونه بومی این منطقه میباشد.بیشترین تعداد گونههای درختی و درختچهای به جنس Amygdalus، بیشترین تعداد گونههای علفی و بوتهای به جنس AStragalus و بیشترین گونههای بوتهای به خانواده Legorminosae اختصاص دارد. پارک ملی خبر در برگیرندهٔ بقایای اجتماعات گیاهی ارزندهای چون بنه، بادام، کهکم و ارس است. همچنین گونههای با ارزشی چون انار شیطان، کنار، زیتون وحشی، استبرق و کهور در این محدوده دیده میشود. این پارک به دلیل کوهستانی بودن، تنوع اقلیمی و توپوگرافی از توان گونه زایی بالایی برخوردار است. حضور ۸۰ گونهٔ بومی نشان از ارزش حفاظتی بالای منطقه دارد. بر اساس طبقهبندی توپوبیوکلیماتیک، ۴ رویشگاه در محدودهٔ مورد مطالعه قابل تفکیک است. این رویشگاهها شامل رویشگاه دشت سردسیری، کوهستان سردسیری، بخش معتدله، دشت گرمسیری و کوهستان نیمه گرمسیری است. در بررسی تیپولوژی منطقه، ۲۷ تیپ گیاهی شناسایی شدهاست که ۱۶ تیپ آن درختی و درختچهای است. عناصر اصلی رویشهای جنگلی منطقه مورد مطالعه را گونههای کیکم، بنه، ارچن، بادام کوهی، تنگرس، اُرس، هوم، کُنار، قوسک، رزوک، ترویت، شن، سیاچوب و رزوک خوراکی تشکیل میدهد که چهارگونهٔ اول در مجموع ۶۰ درصد فراوانی عناصر رویشهای جنگلی را به خود اختصاص دادهاند. درخت بنه به دلیل فراوانی و نقش آن در ساخت تیپهای اصلی و سطح تاج پوشش مهمترین عنصر سازنده رویشهای جنگلی در محدودهٔ پارک بهشمار میآید.در سالهای اخیر به دلیل شیوع آفت نیمه انگلی لورانتوس در پایههای بادام کوهی، کیکم، ارچن و تنگس خسارات شدیدی به پوشش گیاهی این پارک وارد آمدهاست بهطوریکه تخمین زده میشود بیش از دو سوم از پایههای یاد شده آلوده به این آفت و در معرض خشکیدن هستند.
حیات وحش
پارک ملی خبر به دلیل برخورداری از گسترهٔ دشت در جوار کوهستان و طیفی از گیاهان انبوه و متراکم تا باز و تنکا، زیستگاههای متنوع و گوناگونی را برای وحوش فراهم آوردهاست. ضعف مدیریت منطقه به دلیل کمبود امکانات کنترل و نظارت به همراه شدت تعارضات موجود در منطقه، مانند شکار بیرویه،تغییر کاربری و چرای دام، افت کیفیت زیستگاههای حیات وحش را سبب شدهاست. با وجود این ارزیابی کیفیت زیستگاههای پارک که با توجه به عوامل درون زیستگاهی و برون زیستگاهی انجام شدهاست، نشان میدهد که بخش عمدهای از پارک دارای زیستگاههای خیلی خوب و خوب بوده و از تنوع گونهای بالایی برخوردار است. براساس این مطالعه زیستگاههای کوهستان خبر، کفهٔ دق علیجان و زنجیر آویز از نظر کیفیت جزء بهترین زیستگاههای پارک بهشمار میآیند. در حال حاضر پارک ملی خبر دارای ۳۴ گونهٔ پستاندار متعلق به ۱۴ خانواده و ۶ راسته، ۷ گونهٔ پرندهٔ مهاجر، ۸۵ گونهٔ پرندهٔ بومی و ۳۱ گونهٔ خزنده است که نشان از غنای گونهای منطقه دارد. پارک ملی خبر و پناهگاه حیات وحش روچون ضمن برخورداری از تنوع گونهای بالا، گونههای حمایت شده و با ارزشی چون پلنگ، جبیر، کاراکال، روباه شنی، هوبره، عقاب طلایی و… را در خود حفظ میکند.مهمترین گونههای بارز منطقه را قوچ و میش، کل و بز، جبیر و پلنگ تشکیل میدهد. همچنین یکی از معدود مناطق ایران است که رودک عسلخوار در آن زندگی میکند که یکی از حیوانات کمیاب در ایران و جهان میباشد.از دیگر جانوران این زیستگاه میتوان به پستاندارانی همچون کل و بز، قوچ و میش، شغال، کفتار، گراز، گرگ، آهو، خرگوش و … اشاره اشاره نمود. همچنین انواع پرندگان شکاری از جمله عقاب دو برادر، عقاب مارخور، دلیجه کوچک، شاهین، پیغو و قرقی در این زیستگاه مشاهده شدهاند. پرنده جیرفتی که از جمله پرندگان کمیاب محسوب میشود در این پناهگاه زندگی میکند.شایان ذکر است که این محدوده زیستگاه گونههای با ارزشی چون خرس سیاه، گورخر ایرانی و دال بودهاست که هر سه گونه در این منطقه منقرض شدهاند. حدود ۸ راس گورخر از سایر زیستگاهها به سایت تکثیر و پرورش گورخر ایرانی در پارک ملی خبر منتقل شدهاست تا در صورت ازدیاد و امکان، این گونه مجدداً به منطقه معرفی و رهاسازی شود.بر طبق سرشماری سال ۱۳۹۱ به روش مشاهده مستقیم؛ تعداد ۱۹۳۴ راس کل و بز، ۱۶۸۶ راس قوچ و میش و ۴۸۴ راس جبیر و حیواناتی نظیر گربه جنگلی، گرگ، کفتار، خوک وحشی و پلنگ نیز مشاهده گردید.