یخدان مویدی کرمان، نشانی از نبوغ مردمان کویرنشین در همزیستی با اقلیم است

به گزارش میراث آریا، محسن موحدی در تبیین کارکرد یخدان مویدی کرمان گفت: یخدان‌ها یا یخچال‌ها در حاشیه شهرهای کویر بنا می‌شده‌اند که دارای یک چاه بزرگ و مخروطی بوده و در کف یخدان، آب‌راهی وجود داشته است که آب حاصل از ذوب شدن یخ‌ها را به چاه منتقل می‌کرده است؛ دیواره اطراف یخدان را بَرنسار می‌نامیده‌اند که بلندی آن سبب می‌شد آفتاب به یخدان و حوضچه‌های جلوی آن نتابد و در حفظ سرمای آن موثر است.

سرپرست معاون میراث‌فرهنگی کرمان افزود: پله‌های بیرونی یخچال برای نگهداری و تعمیر گنبد بوده است؛ چون هرساله می‌بایست یک لایه کاهگل به روی سطح خارجی گنبد می‌کشیدند تا در مقابل بارندگی و تابش آفتاب حفظ شود، یخدان‌ها اصولاً به صورت تخم‌مرغی شکل و دارای 15 تا 20 متر عمق و ارتفاع بوده که یخدان مویدی به دلیل تغییر کاربری کف آن پر شده است، بلندی گنبد به این علت است تا در فصل تابستان، گرمای حاصله از تابش خورشید در سطح بالاتری قرار گرفته و سطوح پایین خنک بماند.

او در ادامه بیان کرد: در جلوی دیوار بلند کنار یخدان، حوضچه‌هایی به عمق 40 تا 50 سانتیمتر وجود داشته که از حوض بزرگ‌تری منشعب می‌شده‌اند، در فصل زمستان حوض بزرگ‌تر را پر آب کرده تا حوضچه‌ها آب‌گیری و در شب هنگام آب درون حوضچه‌ها یخ می‌بست و سحرگاه روز بعد یخ درون حوضچه‌ها را می‌شکستند و دوباره آنها را آب می‌پاشیدند، زیرا هرچه یخ ریزتر باشد بهتر منجمد می‌شود و این کار تا یک هفته ادامه پیدا می‌کرد و در سحرگاه روز هفتم، قطعات یخ را از شیب بیرونی یخدان که تا انتهاب چاله ادامه پیدا ‌می‌کرد سر‌می‌دادند تا در کف چاله روی هم انباشته شوند.

موحدی اظهار کرد: استفاده از پوشال گندم در بین هر لایه یخ برای جلوگیری از تبادل حرارتی و تشکیل توده عظیم یخ مرسوم بوده است، پس از اتمام کار انباشت یخ که بین 6 تا 7 هفته به طول می‌انجامید درب شمالی را گل‌اندود کرده و در اواسط فصل بهار درب جنوبی را گشوده و از یخ‌ها استفاده می‌کردند

لازم به ذکر است یخدان مویدی در حال حاضر با کاربری آموزشی در اختیار کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای برگزاری کلاس‌های آموزش هنری و فرهنگی است.