کاروانسراهای گنجعلیخان و چاه‌کوران در قلب بافت تاریخی کرمان
استان کرمان دارای بناهای تاریخی باارزشی است که بخشی از این بناها کاروانسراها هستند. عمده کاروانسراهای این استان در شهرهای کرمان، رفسنجان، سیرجان و راور قرار گرفته‌اند که از ظرفیت‌های بسیار خوبی در جذب گردشگر برخوردارند. طی روزهای اخیر با تصمیم کمیته میراث جهانی یونسکو دو کاروانسرای گنجعلیخان و چاه‌کوران از استان کرمان در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیدند.
در نشست عصر یکشنبه ۲۶ شهریور، چهل‌وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو، پرونده 54 کاروانسرای تاریخی ایران بررسی و با تصویب اعضای کمیته به عنوان بیست‌وهفتمین میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.
سهم استان کرمان با سابقه تاریخی و فرهنگ غنی از ثبت پرونده کاروانسراهای تاریخی ایران، دو کاروانسرای گنجعلیخان کرمان و چاه‌کوران راور بود تا بر تعداد آثار جهانی این استان افزوده و نامش بیش از گذشته پرآوازه شود.
اگرچه کاروانسراهای زیادی در سراسر استان کرمان وجود دارند که جزو جاذبه‌های تاریخی و گردشگری به شمار می‌روند، اما شرایط کاروانسراهای گنجعلیخان کرمان و چاه‌کوران راور برای کارشناسان یونسکو به منظور ثبت مناسب‌تر تشخیص داده شد تا این کاروانسراها به عنوان گنجینه‌های ارزشمند تاریخی کرمان سهمی در آثار جهانی داشته باشند.
پیش از این، هفت اثر تاریخی و طبیعی استان کرمان ثبت جهانی بود که با ثبت این دو کاروانسرا تعداد این آثار به ۹ می‌رسد. حال برای شناخت بیشتر کاروانسرای گنجعلیخان کرمان و چاه‌کوران راور و همچنین چگونگی ثبت جهانی این دو اثر تاریخی با مسئولان و کارشناسان حوزه میراث‌فرهنگی کرمان به گفت‌وگو می‌نشینیم.
تمایزهایی که در ثبت جهانی ۲ اثر موثر بود/ چرایی ثبت جهانی کاروانسرای گنجعلیخان و چاه‌کوران
محمدعلی کدوری سرپرست اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمان با اشاره به اینکه کرمان به لحاظ برخورداری از ابنیه و آثار تاریخی در جایگاه ویژه‌ای قرار گرفته است، گفت: وجه تمایز کاروانسرای گنجعلیخان کرمان با دیگر کاروانسراهای کاندیدشده برای ثبت جهانی، قرار گرفتن این اثر تاریخی در قلب بافت تاریخی کرمان و در مرکز بازار و مجموعه گنجعلیخان است.
کدوری یادآور شد: پلان و تزئینات معماری خاص و فاخر کاروانسرای گنجعلیخان همیشه مورد توجه گردشگران ایرانی و خارجی بوده است و در حال حاضر نیز در قالب بازارچه صنایع‌دستی به‌صورت پویا و سرزنده به حیات خود ادامه می‌دهد.
او به کاروانسرای چاه‌کوران شهرستان راور نیز اشاره کرد و گفت: کاروانسرای چاه‌کوران با توجه به موقعیت قرارگیری‌اش از ویژگی‌های خاصی برخوردار است که می‌توان به عناصر وابسته به آن همچون برج دیده‌بانی و قنات اختصاصی اشاره کرد.
کدوری بیان کرد: استان کرمان در پرونده‌های زنجیره‌ای آثار تاریخی برای ثبت در فهرست جهانی از سهم قابل توجهی برخوردار است که پرونده باغ ایرانی، قنات ایرانی و به‌تازگی نیز پروندۀ کاروانسراهای ایرانی از آن جمله است.
آماده‌سازی کاروانسراهای کاندید ثبت جهانی کرمان در فرصتی کوتاه
مجتبی شفیعی معاون میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمان گفت: از میان کاروانسراهای استان کرمان دو کاروانسرای گنجعلیخان در شهر کرمان و چاه‌کوران در شهرستان راور کاندیدای ثبت در فهرست میراث جهانی شدند که ثبت این آثار نیازمند انجام یک سری اقدامات فنی و مرمتی بود که با همت کارشناسان معاونت میراث‌فرهنگی اداره‌کل و حمایت مدیران و مسئولان استان خوشبختانه این اقدامات در فرصت زمانی کوتاه و قبل از بازدید ارزیابان یونسکو انجام شد.
شفیعی به اقدامات انجام‌شده برای سامان‌دهی کاروانسرای چاه‌کوران به منظور حضور ارزیابان یونسکو اشاره کرد و افزود: فعالیت‌های حفاظتی برای مرمت و بندکشی جداره‌ها، تعویض آجرها در تمامی جداره‌های داخلی و خارجی، سامان‌دهی پشت‌بام، خاکبرداری و خواناسازی کف اصلی بنا، مرمت و بازسازی دیوارها و سایر عناصر تخریب شده و… از جمله این اقدامات بود.
او با اشاره به آماده‌سازی کاروانسرای گنجعلیخان برای ثبت جهانی افزود: انجام اقدامات مرمتی فضای شاه‌نشین، مرمت و بندکشی و تعویض آجرها در تمامی جداره‌های داخلی و خارجی کاروانسرا، سامان‌دهی پشت‌بام و حیاط‌های اختصاصی، تعبیه تجهیزات ایمنی و… در این کاروانسرا اجرا شد که خوشبختانه منجر به ثبت جهانی دو کاروانسرای چاه‌کوران و گنجعلیخان شد.
شفیعی با بیان اینکه کاروانسرای گنجعلیخان و چاه‌کوران به ترتیب به دوره صفویه و قاجاریه بازمی‌گردند، افزود: در استان کرمان در حال حاضر هفت اثر ثبت جهانی داریم که با تصویب این دو اثر مجموع آثار ثبت جهانی این استان به ۹ می‌رسد و امیدواریم بتوانیم با برنامه‌های پیش‌بینی شده به تعداد این آثار بیافزاییم.
